Avustralya, Dünya Şampiyonalarında ve Olimpiyatlar’da madalyalar kazanamasa da en sert takımlardan biri olarak bilinir. Daha da önemlisi Avustralya gerek NBA, gerekse WNBA’e çok sayıda oyuncu göndermiş bir basketbol ülkesi… Nitekim Paris Olimpiyatları‘nda mücadele eden Avustralya kadrosunda tam 9 NBA oyuncusu bulunuyor.
Araştırmacı yazar Sayın Ertunç Tümen, Avustralya Basketbolu’nun, amacı oyuncu yetiştirmeye ve geliştirmeye yönelik kurallarını paylaşmış. Umarız bu değerli yazı, farklı dinamiklere sahip olsa da Türk basketbolunu için karar verici olanların dikkatini çeker…
Avustralya Basketbol Modeli;
Ertunç Tümen
* Çocuk Gelişim Programı: Aussie Hoops, Çocuklara yönelik ulusal spora başlangıç programıyla temel beceriler ve spor sevgisi kazandırmayı hedefler
* Tabandan Spora Katılım: Okul spor programları ile işbirliği yaparak spora katılımı genişletir.
* Eyalet Spor Enstitü ve Akademileri: Merkezi enstitüler her eyalette kendi bölgelerindeki yeteneği keşfeden ve geliştiren yapılandırılmış programlar uygular.
* Avustralya Spor Enstitüsü (AIS) enstitülerin merkezinde yer alan kampüs ve yönetişim yapısının adıdır, üst düzey performans sistemini yönetir. Üst düzey sporculara elit antrenman tesisleri, elit düzey koçluk ve bilimsel destek sağlar.
* Basketball Australia Mükemmeliyet Merkezi (CoE) Programı, AIS Basketbol Programı olarak başladığı 1981’den beri dünyanın önde gelen genç sporcu gelişim programlarından birisidir. Elit potansiyelli seçilmiş sporcular için eğitimi, basketbol destek hizmetlerini, spor bilimini ve kişisel gelişimi merkeze alan bir gelişim ortamı sunar. Avustralya NBA’e en çok oyuncu gönderen ülke olup bu oyuncuların tamamına yakını COE çıkışlıdır.
* COE’ye seçilen milli potansiyeli olan U18 yetenekler Avustralya Yüksek Performans Sporları kampüsünde Avustralya Milli Takımı ile birlikte aynı kampüste yetişir.
* COE geleceğin milli takımını oluşturacağı için bu programda bir arada oynama tecrübe ve bilgilerini geliştirmek için resmi ve yarı profesyonel rekabetçi bir lig olan NBL1’de maç yapar.
* COE takımının hedefi ligden düşmemek ya da şampiyon olmak değil genç oyuncuların rekabetçi bir ortamda gelişmelerini sağlayacak bir platform olabilmektir.
* NBL1 basketbol yeteneğinin geliştirilmesinde çok önemli bir rol üstlenir. Genç yetenekler ve tecrübeli profesyoneller bu ligde bir arada oynar ve yeni nesillere know-how aktarımı yapılır.
* Ülkeye Yayılan Lig Yapısı: Genç oyuncular farklı bölgelerde kurulan NBL1 liglerinde yeteneklerini gösterip, tecrübe kazanarak NBL ve daha üst liglere geçiş fırsatı yakalar.
* Yıl Boyu Şaşırtmalı Oynanan Lig Döngüsü: NBL1 sezonu kışın NBL sezonu yazın oynanır. Bu sayede NBL kadrolarında yer alan yetenekli oyuncular tüm yıl boyunca maç yaparak yeteneklerini ve görünürlüklerini geliştirme şansı yakalar.
* Çift Ligde Oynayabilme İmkanı: Bir oyuncu hem NBL liginde hem de NBL1 liginde oynamak için lisans alabilir. Bu uygulama NBL liginde fazla süre alamayan gelişim oyuncularına daha fazla oynama süresi sağlayabilmek için değerlidir.
* NBL takımları NBL1’i yakından scout takibine alır. NBL1 oyuncuları performanslarına bağlı olarak NBL’ye çağırılabilir ya da NBL’de oynayan sakatlıktan çıkan oyuncular NBL1’de oynayarak form kazanabilir.
* Üst Profesyonel Liglere Geçiş Yolları önemlidir. Avustralya Ulusal Basketbol Ligi (NBL) üst düzey uluslararası liglere geçişte bir basamak taşı görevi görür.
NBL’nin NBA ve Avrupa ligleriyle güçlü bağlantıları vardır.
* İthal Oyuncu Kuralı (Yabancı): Avustralya Ulusal Basketbol Ligi (NBL) takımlarına, 12 kişilik kadrolarında en fazla üç oyuncu ithal etme (yabancı) izni verilir.
* Bu kural NBA düzeyinde olan ve takımların ihtiyaç duyduğu belirli becerilere sahip uluslararası yeteneklerle takım kadrolarını güçlendirmeyi amaçlar.
* Geleceğin Yıldızları Programı: 1 yıllık program, NBA yolundaki elit yabancı basketbolcuların oyunlarını geliştirmek ve kendilerini ispatlamak için ABD kolej ligi yerine daha üst düzey bir lig olan Avustralya NBL’yi tercih etmelerini hedefler.
* Bu program dahilindeki oyuncular resmi kadro içindeki sınırlamaya dahil edilmez ithal (yabancı) oyuncu sayılmaz.
* Bu programla lige gelecek oyuncuların anlaşmasını lig yönetimi yapar bedelini lig öder, lig yönetimi oyunculara talip olan takımlar ve oyuncunun kendisi ile en ideal eşleşmenin bulunması hedefler.
* Gelişim Oyuncusu Kuralı: Her takımda en az bir, en çok dört oyuncu mutlaka gelişim oyuncusu olmalıdır. Amaç gelişim düzeyindeki oyuncuların üst düzey takımlarda oynama fırsatı bulması ve aynı zamanda tüm yetenekli oyuncuların aynı takıma toplanıp oyuncuların gelişim patikalarının kapanmamasının sağlanması.
* Marki Oyuncu Kuralı: Üst düzey yerli oyuncular Marki Oyuncu kabul edilir.
* Oyuncu Gider Tutarı Tavanı ve Tabanı Kuralı: Bir takımın bir sezonda oyunculara ödeyebileceği toplam tutar 2024–25 sezonunda 1.9 milyon dolar olarak belirlenmiştir. Minimum harcama tutarı tavan tutarın yüzde 90’ı olarak belirlenmiştir.
* Takımların “Marki Oyuncu” ve “Geleceğin Yıldızları” programları kapsamında kadrolarında bulundurdukları oyuncular için ödedikleri tutarlar gider tutarı tavanının dışında tutulur.
* Bu şekilde takımların yerli yıldız oyuncularına piyasa değerleri kadar yüksek bir bedel ödemesi için alan tanınır.
* Bir takımda üst düzey yerli ve ithal oyuncuların toplamı dördü geçemez.
* Yani bu yapıyla harcama tavanı aşılacaksa, paranın üst düzey yerli yıldızlara harcanması teşvik edilir.
* Bu kural ile tecrübeli oyuncuların sistemin içinde daha uzun süre kalması da teşvik edilmiş olur.
* Takımlar arasında yıldız ve potansiyelli oyuncuların dağılımının dengeli olması için “en az maaş alan 5 oyuncunun toplam değeri maksimum ücret tavanının yüzde 40’ını geçemez” kuralı getirilmiştir.
* Bir takım pahalı oyuncular alarak harcama tavanını ne kadar geçerse aştığı tutar için artan katsayı ile ilave lüks vergisi öder. Yani tavanı yüzde 15 aşan bir kulüp aşan kısımda her 1 dolar için yüzde 25 vergi öderken, tavanı yüzde 50 aşan bir kulüp aşan her bir dolar için yüzde 150 vergi öder. Bu kural takımlar arasında adil bir rekabet sisteminin oluşmasını hedefler.
Avustralya’nın basketboldaki başarısının arkasında, lig içi rekabetçiliği ve finansal sürdürülebilirliği dengeleyen, yerel yeteneklerin gelişimini sağlayan bir habitat oluşturmayı başaran bu yapı yer alıyor.
Teşekkürler Ertunç Tümen! Teşekkürler basketfaul! En sonunda başka bir ülkede bu işin nasıl yapıldığını anlatan bir analiz gördük.
Avustralya’nın yalnızca basketbolunu irdelemek çok yüzeysel olur kanaatindeyim. Daha iyi fikir sahibi olabilmek için genel olarak spor ekosistemini, spor eğitimini(sporcu,eğitimci,yönetici), spor ekonomisini, spor mevzuatını total olarak irdeleyip ana hatları ortaya koymak daha faydalı olur. Oldukça iddialı planlamalarla iddialı hedefler ortaya koyduklarından zorlayıcı bir sisteme sahipler. Bunun yanında Kanada’nın ortaya koyduğu sporcu yetiştirme ve geliştirme programı da oldukça güzel bir çalışma. Hemen hepsi de açık kaynak olarak internetten erişilebilir bilgiler ve dökümanlar. Bu olimpiyatta Kanada iyi bir takımla mücadele ediyor…. Tüm bunlar yıllar öncesinden yapılan çalışmalar ve planlamalar. Prensipleri başından belirliyorlar süreç içerisinde gerekli görülen düzenlemelerle devam ediyorlar. Tabii ki bizim basketbol/spor ekosistemimizin buralardan çıkartım yapmasını şahsen hayal bile edemiyorum!….
Hayranlıkla okudum, tabii sonuçları supriz olmuyıor başarı geliyor darısı başımıza ancak zor gibi bu kafalarla